Segir Katrínu ekki hafa svarað svo Hjörleifshöfði var seldur Þjóðverjum

Tólf árum eftir að félagar í Mýrdalshreppi byrjuðu að láta sig dreyma um að hafa eitthvað upp úr því að vinna sand í hreppnum er komin verulega hreyfing á hlutina. Félagarnir hafa ásamt Victori Berg Guðmundssyni og þýskum aðilum keypt rúmlega ellefu þúsund hektara jörð fyrir hundruð milljóna króna, sjálfan Hjörleifshöfða. 

Þeir telja sandinn í Vík geta komið að byltingu í steypuframleiðslu en auk þess ætla félagarnir sér stóra hluti í framleiðslu sandblásturssands. Seljendur jarðarinnar segjast ekki hafa fengið nein viðbrögð frá forsætisráðherra og því farið þá leið að selja þýsk-íslensku fyrirtæki jörðina. 

Forsætisráðuneytið segir hins vegar í orðsendingu til fréttastofu eftir að fréttin birtist að lögfræðingur ráðuneytisins hafi verið í samskiptum við lögmann seljenda jarðarinnar að ósk Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra, en að ekki hafi náðst samkomulag um kaup á jörðinni.

Verðmæti úr sandinum

Jóhann Vignir Hróbjartsson, Páll Tómasson og Victor Berg Guðmundsson hafa fest kaup á jörðinni Hjörleifshöfða í Mýrdalshreppi ásamt STEAG Power Minerals frá Þýskalandi. Þjóðverjarnir eiga meirihluta í félaginu og fjármögnuðu kaupin að stærstum hluta. Auk námuvinnslu segja félagarnir uppbyggingu í ferðaþjónustu á dagskrá á svæðinu.

„Ef það er eitthvað sem ekki vantar á Vík þá er það sandur,“ sagði Jóhann í viðtali við Morgunblaðið árið 2009 þegar fjallað var um plön félaganna.

„Við fórum eitt sinn að velta því fyrir okkur hvort ekki mætti gera verðmæti úr öllum þessum sandi, en við vissum af félaga okkar sem vantaði sandblásturssand til að nota í starfsemi sinni og var að leita að samstarfsaðila til að þurrka fyrir sig og útbúa nothæfa vöru.“

Algjört flopp en nú bjart yfir

Um 2-3 milljóna króna fjárfestingu hafi verið að ræða til að byrja með. Þúsundþjalasmiður að nafni Smári Tómasson í Vík hafi smíðað fyrir þá vél sem tók sandinn inn á færibandi, þurrkaði hann, flokkaði og setti í sekki eftir þörfum viðskiptavinarins. 

Fókusinn var á innlendan markað og menn stórhuga. En lítið varð úr áætlunum út af bankahruninu haustið 2008. Hugmyndin var algjört flopp, eins og Jóhann kemst að orði enda eftirspurn eftir sandblæstri orðin lítil sem engin.

„Þess vegna fórum við að skoða útflutninginn fyrir alvöru. Þetta er verkefni sem hefur litlu skilað okkur nema mikilli sjálfboðavinnu,“ segir Jóhann. 

Rúmum áratug síðar lítur allt betur út.

Fókus á sandblásturssand

Eftir að Jóhann og Páll fóru að horfa út fyrir landsteinana ákváðu þeir að fá erlenda hluthafa til aðstoðar við markaðssókn erlendis. Úr varð fyrirtækið Lavaconcept sem ætlar að einbeita sér að sandblásturssandi. Skrifað var undir samning í fyrra.

STEAG hefur lokað mörgum af kolaverum sínum þaðan sem hliðarafurðir hafa verið seldar. Þeirra á meðal flugaska sem er lykil hráefni í sement og þar með steypu. Jóhann segir að með íblöndun á vikri úr eldstöðinni Kötlu verði hægt að draga verulega úr koldíoxíð mengun frá sementsiðnaði á alþjóðavettvangi.

„Okkar sandur virðist hafa mjög góða eiginleika. Margar rannsóknir hafa sýnt að hann stenst kröfur og vinnst vel. Hann skorar hátt í öllum prófum og hefur verið að leysa af hólmi þessa afurð frá kolaverunum,“ segir Jóhann.

Tvær námur til að byrja með

Jóhann segir Lavaconcept verkefnið rétt hafið. Byrjað verði að vinna efni úr tveimur námum og svo fleiri í framhaldinu til að hlífa svæðum ef á þurfi að halda. Þannig séu þeir með samninga við þó nokkra landeigendur varðandi vinnsluna.

Uppbygging svæðisins verði í höndum þeirra Jóhanns, Páls og Victors sem eru heimamenn með sterkar rætur í Mýrdalshreppi. Þeir þekki vel og geri sér grein fyrir sögulegu og menningarlegu gildi jarðarinnar fyrir íslenskt samfélag.

Auk námuvinnslu þar sem umhverfissjónarmið og sjálfbærni verði í hávegum höfð verði unnið að skipulagningu við uppbyggingu á ferðaþjónustu á jörðinni til að draga að erlenda og innlenda ferðamenn til að njóta náttúrufegurðar en ekki síður sögu svæðisins sem nær aftur til fyrstu landnema Íslands.

Telja Mýrdalshrepp hagnast mikið

„Stefnt er á að byggja á og efla samstarf og traust og munu fyrirtæki í heimabyggð njóta góðs af þar sem stefnt er á að fara í samstarf með fyrirtækjum sem nú þegar eru skráð í Mýrdalshreppi til að auka hagsæld bæði fyrirtækja á svæðinu og ekki síður sveitarfélagsins í heild,“ segir Jóhann.

„Mýrdalshreppur mun án efa hafa umtalsverðan efnahagslegan ávinning af þeim verkefnum og uppbyggingu sem farið verður í á komandi árum. En stærsti ávinningurinn er án efa að geta notað náttúrulegt efni til að draga úr losun CO2 frá sementsiðnaðinum. Verndun menningararfleifðar og einstakrar íslenskrar náttúru er fyrirtækinu mjög mikilvægt.“

„Þetta er allt bara byggt upp á þessari hugmynd okkar Páls frá 2008, í einhverjum bjánaskap. Við töldum þetta lítið mál. Núna 2020 er þetta að detta í gegn. Þetta hefur verið langt og dýrt ferli en alltaf rúllað áfram. Við höfum alltaf haldið að þetta væri hinum megin við hornið,“ segir Jóhann.

Systkini seldu jörðina

Seljendur Hjörleifshöfða eru systkinin Þórir Kjartansson, Áslaug Kjartansdóttir og Halla Kjartansdóttir. Þau hafa verið með jörðina á sölu undanfarin fjögur ár.

Hann segir Vísi að systkinin hafi gert endurteknar tilraunir til að selja íslenska ríkinu jörðina.

„Fyrir c.a. ári fórum við að finna fyrir verulega auknum áhuga ýmissa aðila fyrir að kaupa jörðina, bæði vegna vikursins og einnig vegna möguleika í ferðaþjónustunni. Þá ákváðum við að gera allra síðustu tilraun í því að selja ríkinu jörðina,“ segir Þórir.

Þau hafi verið vongóð um meiri áhuga hjá núverandi ríkisstjórn en þeim fyrri sem hafi sýnt jörðinni lítinn áhuga. Sigurður Ingi Jóhannsson samgöngu- og sveitastjórnarráðherra, og þingmaður Sunnlendinga, hafi verið áfram um málið. Einnig hefði fólk úr þingflokki Vinstri grænna tjáð honum að Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra væri áhugasöm. 

Þórir segir að vegna efasemda forsætisráðherra um jarðarkaup útlendinga hafi hann talið líklegt að hún sýndi jörðinni áhuga.

Ekkert svar hafi borist

„Ég reyndi lengi í gegn um ritara hennar að fá fund með henni til að ræða málið en án árangurs. Þá tók ég það fyrir að senda henni persónulegt bréf, sem ég vissi að komst í hennar hendur en þar setti ég inn allar helstu upplýsingar um jörðina ásamt myndum o.fl. og bað hana svo að hafa samband við mig annað hvort í síma eða á tölvupósti.“

Ekkert svar hafi borist. Því segist Þórir hafa talið öruggt að hún vildi ekkert af þessu vita og þar með fullreynt að ná þessu fram á þeim vettvangi.

„Þá lágu þegar fyrir tilboð í jörðina og gengum við þá til samninga við íslensk-þýskt fyrirtæki og nú hefur verið gengið frá þessum kaupum.“

Í orðsendingu frá forsætisráðuneytinu sem barst Vísi eftir að fréttin fór í loftið segir að lögfræðingur ráðuneytisins hafi verið í samskiptum við lögmann eigenda jarðarinnar frá því í desember 2019, að ósk forsætisráðherra. Ekki hafi náðst samkomulag um kaup á jörðinni.

Kaupverðið á jörðinni við Hjörleifshöfða nú fæst ekki uppgefið. Þegar jörðin var auglýst til sölu árið 2016 var talað um viðmiðunarverðið 500-1000 milljónir. Samkvæmt heimildum fréttastofu var upphæðin sem fékkst fyrir jörðina nær neðri mörkunum.

Að neðan má sjá tilkynningu frá Mýrdalssandi ehf, félagi þeirra Jóhanns, Páls og Victors, í heild.

Fréttin hefur verið uppfærð með viðbrögðum frá forsætisráðuneytinu.