Aнна Каренина

Все счастли́вые се́мьи похо́жи друг на дру́га, ка́ждая несчастли́вая семья́ несчастли́ва по-сво́ему."

Hugsið ykkur að geta lesið þetta og skilið. Lesið þessa stafi, þessi tákn, þessi orð og þetta tungumál og fengið innsýn í veröld sem væri okkur að öðrum kosti hulin með öllu. Innsýn í hugmyndir, tilfinningar, menningu og líf sem lifir í öðrum málheimi en í hinni agnarsmáu veröld íslenskunnar. Það er einmitt það sem þýðendur gera á hverjum degi. Að veita okkur þessa ómetanlegu innsýn og margfalda stærð þeirrar veraldar sem við lifum í frá degi til dags og gera okkur fært að eiga í samtali við heiminn.

Þetta er auðvitað ekkert minna en stórkostlegt þó svo að við höfum fyrir lifandis löngu farið að taka þessu sem gefnu. Sjálfsögðu jafnvel. En það er það auðvitað ekki því að baki liggur menntun, ómæld vinna og oftar en ekki brennandi ástríða viðkomandi þýðanda. Ástríða til þess að miðla því sem skiptir máli og ber í sér afl til þess að bæta heiminn orð fyrir orð. Hver væri þekking okkar og skilningur á lýðræði, heimspeki, bókmenntum, listum og samfélagi án þýðinga? Í raun getum við tæpast gert okkur það í hugarlund hver væri staða íslensks samfélags án þýðinga.

Það er því umhugsunarefni hversu mikið – eða öllu heldur hversu lítið fjármagn við leggjum í raun í almennt þýðingastarf á Íslandi. Ágætis dæmi er til að mynda að svigrúm Miðstöðvar íslenskra bókmennta árið 2016 til þýðinga var innan við átján milljónir króna. Vissulega er MIB ekki eina stofnunin sem úthlutar til þýðinga en þar er því miður ekki um auðugan garð að gresja. Og þeim sem meta verðmæti í krónum má benda á að af þessum átján milljónum skilar sér stór hluti (ef ekki gott betur) þessa fjármagns aftur í ríkiskassann í formi bæði tekju- og virðisaukaskattsgreiðslna.

Í rýrum hlut þýðinga í fjárfestingum hins opinbera eins og staðan er í dag eru því fólgin tækifæri. Tækifæri til þess að gera margfalt betur og gera Íslendingum það aðgengilegra að vera hluti af umræðu heimsins um listir, stjórnmál, vísindi og samfélag. Því þó svo flestir Íslendingar séu vel mæltir á ensku og margir hverjir einnig á dönsku þá er það einfaldlega ekki það sama og að lesa texta á móðurmáli sínu. Að lesa á því tungumáli sem við hugsum er okkur nánast nauðsynlegt til framfara og ekki síður er það íslenskunni sjálfri lífsnauðsynlegt um komandi ár. Að þýða stýrikerfi er hið besta mál og kannski að við ættum að huga að því að þýða sem flestar finnskar kennslubækur, en við þurfum líka að þýða grundvallarrit bókmennta, heimspeki og allra þeirra greina sem mynda undirstöðuna fyrir vel upplýst samfélag. Þjóð á meðal þjóða.

Íslendingar þurfa að geta lesið og rætt um það sem aðrar þjóðir eru að takast á við. Án þess einangrast hún og verður forsmáð af samfélaginu eins og Anna Karenina, eftir Leo Tolstoj, sem fórnaði öllu fyrir ástina. Þess vegna er upphaf hennar í upphafi þessa pistils en svo er þetta líka bara svo fallega sagt í þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar: „Allar hamingjusamar fjölskyldur eru hver annarri líkar, en óhamingjusöm fjölskylda er jafnan ógæfusöm á sinn sérstaka hátt.“

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.