Ný samstarfsverkefni í þróunarsamvinnu í Sierra Leone og Líberíu

Skrifað var undir samstarfssamninga við Sierra Leóne og Líberíu um ný þróunarsamvinnuverkefni fyrr í mánuðinum sem styðja sérstaklega við heimsmarkmið nr. 14 um sjálfbæra nýtingu sjávarauðlinda og verndun hafsins. Bæði löndin hafa umtalsverða möguleika á að byggja upp atvinnulíf og störf tengd fiskveiðum, enda góð fiskimið undan ströndum þeirra.

Verkefnin hafa verið undirbúin í náinni samvinnu við Alþjóðabankann og stjórnvöld í viðkomandi löndum og byggja á samstarfi Íslands við Alþjóðabankann í fiskimálum. Sjávarútvegsskóli Háskóla Sameinuðu þjóðanna (HSÞ) á Íslandi er lykilsamstarfsaðili verkefnisins í þjálfunarmálum. Skólinn kemur til með að bjóða upp á þjálfun sem verður sérsniðin að markmiðum verkefnisins. Verkefnið tekur á heildrænan hátt á áskorunum sem tengjast fiskveiðum og virðiskeðju fiskafurða í löndunum tveimur.

Sierra Leóne og Líbería eru meðal fátækustu landa heims en samkvæmt þróunarstuðli Þróunaráætlunar Sameinuðu þjóðanna (Human Development Index) er Líbería í 181. sæti og Sierra Leóne í 184. sæti af 189 löndum. Bæði ríki eru stríðshrjáð en borgarastyrjaldir herjuðu í löndunum á tíunda áratug síðustu aldar og þeim lauk þeim ekki fyrr en í byrjun aldarinnar. Ebólufaraldurinn 2014 hjó einnig stórt skarð í efnahag, stjórnsýslu og almenna velferð beggja landa. Þessi saga hefur dregið báðar þjóðirnir niður hvað varðar félagslega og efnahagslega þróun.

Samstarfsverkefnin Íslands í löndunum taka á heildrænan hátt á áskorunum sem tengjast fiskveiðum og virðiskeðju fiskafurða í löndunum tveimur. Verkþættir eru samhangandi og takast á við vandamálin á heildstæðan og sjálfbæran hátt til að bæta lífsviðurværi þeirra sem vinna í fiskitengdum geirum í sjávarplássum landanna. Þá er aukin skilvirkni og sjálfbær fiskveiðistjórnun landanna mikilvæg í þeirri viðleitni að auka viðnámsþrótt samfélaga og örva hagvöxt á grundvelli jafnaðar og sjálfbærrar auðlindanýtingar, líkt og drög að stefnu um þróunarsamvinnu Íslands 2019-2023 leggur áherslu á.

Meginverkefnaþættir eru eftirfarandi:

• Bætt vinnsluaðstaða, þar með taldir umhverfisvænir reyk- og þurrkofnar fyrir fiskvinnslu til að bæta gæði, draga úr heilsuspillandi áhrifum reyks á konur, minnka brennslu eldiviðar og auka nýtingu og virði fiskafurða.
• Inniviðir í fiskisamfélögum, sérstaklega aðgengi að hreinu vatni og salernis- og hreinlætisaðstöðu, sem bæði bætir heilsufar og stuðlar að betri meðferð afla.
• Þjálfun og uppbygging getu ráðuneyta og stofnana fyrir skilvirka og sjálfbæra fiskveiðistjórnun.
• Aðgengi að fjármagni fyrir konur í virðiskeðju sjávarafurða.
• Barátta gegn mengun í hafi og hreinsun strandlengjunnar í kringum löndunarstöðvar.
• Uppbygging rannsóknarstofu fyrir fiskiðnaðinn í Líberíu.

Verkefnið er unnið í nánu samstarfi við stjórnvöld og lykilstofnanir í löndunum tveimur auk staðbundinna fiskveiðisamfélaga og félagasamtaka sem tryggir eignarhald heimamanna og stuðlar að sjálfbærni verkefnanna. Þá er verkefnið framkvæmt í nánu samstarfi við West Africa Regional Fisheries Program (WARFP) verkefni Alþjóðabankans í þessum löndum. Það hefur í för með sér mikla kosti fyrir Ísland sem hefur hingað til ekki verið í þróunarsamstarfi á þessum slóðum. Að hluta til er einnig markmiðið að einstaka verkþættir í verkefni Íslands geti verið skalaðir upp með fjármagni frá Alþjóðabankanum á seinni stigum ef vel tekst til. Með þessu samstarfi má ætla að slagkraftur aðgerðanna geti orðið meiri þar sem þær tengjast umfangsmeiri verkefnum Alþjóðabankans.

Þá verður hluti verkefnisins framkvæmdur af UNICEF enda hefur stofnunin mikla reynslu af framkvæmd verkefna í vatns- og hreinlætismálum og vinnur í nánu samstarfi með stjórnvöldum í löndunum. Samstarfið við UNICEF fellur undir rammasamning ráðuneytisins og UNICEF, en fyrr í mánuðinum var skrifað undir viðauka vegna þeirra verkefnisþátta sem UNICEF framkvæmir fyrir Ísland í Líberíu og Sierra Leóne. Fulltrúar ráðuneytisins voru á dögunum á ferðinni í fiskimannasamfélögum ásamt fulltrúum UNICEF og stjórnvalda til að hefja undirbúning framkvæmda.

Bætt aðgengi að vatni og hreinlætisaðstöðu eru lykilþættir í verkefninu. Nefna má sem dæmi að í einni helstu verstöð Sierra Leóne, sem heitir Tombo, búa liðlega 40 þúsund manns. Þar er sáralítið rennandi vatn og engin almenn salernisaðstaða.  Þó er áætlað að þarna sé landað um 30 þúsund tonnum af fiski á hverju ári. Eftir tvö ár er reiknað með að allir hafi aðgang að hreinu rennandi vatni með um 300 vatnspóstum og nægur fjöldi almenningssalerna gjörbreyti hreinlætisástandi í bænum og fari langt með að útrýma vatnsbornum sjúkdómum.  Ekki þarf að fara mörgum orðum um mikilvægi vatns og hreinlætis fyrir meðferð á aflanum. Vatnsveitan í Tombo mun þá þjóna fleiri einstaklingum en allar íslenskar vatnsveitur að undanskildum Veitum.

Þessi fyrsti hluti verkefnasamstarfsins er skilgreindur til tveggja ára og áætluð framlög til verkefnisins á því tímabili eru um 6 milljónir Bandaríkjadala. Vonir standa til að verkþættir sem skila góðum árangri geti orðið hluti af framtíðar fiskveiðiverkefnum Alþjóðabankans og sérstökum samstarfsverkefnum landanna og Íslands á þessum sviðum til lengri tíma litið. Á sama tíma er lagt upp með að eftir þessi tvö ár standi eftir skýr árangur af innleiðingu verkefnisins, fátækt fólk í fiskimannabyggðum verði komið með aðgang að vatni og hreinlætisaðstöðu og löndunaraðstaða og umhverfi þess verði hreinna. Betri reykofnar og fiskvinnsluaðstaða verði til staðar og þekking verkenda á auknum gæðum og verðmæti afurða. Dregið hafi úr mengun og heilsuspillandi áhrifum reykingar á fiski og fjöldi sérfræðinga hafi fengið þjálfun í því hvernig á að byggja upp fiskveiðistjórnun og virðiskeðju sjávarafurða. 

Þessi grein er hluti af samstarfi Vísis og utanríkisráðuneytisins um miðlun frétta af þróunarsamstarfi Íslands um allan heim. Fréttin birtist fyrst í Heimsljósi, upplýsingaveitu utanríkisráðuneytisins um þróunar- og mannúðarmál.