Kristín Þorkelsdóttir er heiðursverðlaunahafi Hönnunarverðlauna Íslands 2020

Meðfylgjandi myndband um heiðursverðlaunahafann var framleitt af Blóð stúdíó fyrir Miðstöð hönnunar og arkitektúrs. 

Frá dómnefnd:

„Óhætt er að segja að verk Kristínar Þorkelsdóttur séu þjóðþekkt enda hannaði hún þá peningaseðla sem notaðir eru hér á landi, útlit íslenska vegabréfsins og ýmis þjóðþekkt merki sem blasað hafa við Íslendingum í áratugi. Verk Kristínar eru áferðarfögur og djúp af fróðleik og það sem einkennir vinnubrögðin er alúð og ástríða.

Kristín er fædd árið 1936 og hönnunarsaga hennar hefst þegar hún er 15 ára gömul og hefur nám í myndlistardeild Myndlista- og handíðaskólans, þaðan sem hún útskrifast árið 1955. Samhliða námi vann Kristín á teiknistofu Sveins Kjarvals, auk þess að vera aðstoðarkennari Sverris Haraldssonar listmálara.

Í framhaldinu starfaði Kristín sem grafískur hönnuður og hönnunarstjóri í áratugi. Árið 1967 stofnaði hún, ásamt eiginmanni sínum Herði Daníelssyni, eina stærstu og vinsælustu auglýsingastofu landsins, AUK — Auglýsingastofu Kristínar, sem þau ráku allt til ársins 1992. Vinsældir stofunnar voru slíkar að fyrirtæki og stofnanir þurftu að sitja á biðlista til þess að komast að sem viðskiptavinir, sem undirstrikar áhugann á stofunni en ekki síður metnað Kristínar að velja gæði fram yfir magn.

Eftir langan feril Kristínar liggur umfangsmikið safn verka, sem spanna ólík viðfangsefni allt fá auglýsingaefni yfir í ásýndarverkefni, frá bókakápum yfir í peningaseðla. Mörg verka hennar lifa enn í dag og þekkjum við þau vel úr okkar daglega lífi, á meðan önnur voru unnin fyrir tímabundna birtingu og lifa aðeins í arkívum og minni okkar, en eru ekki síður mikilfengleg.

Rannsóknarvinna, áhugi og næmni fyrir viðfangsefninu einkenna vinnubrögð Kristínar. Sem dæmi má nefna merki Mosfellsbæjar, sem er stílfærð útgáfa af skjöldum sem prýddu bakhlið silfurpeninga úr fjarsjóði sem dóttir Egils Skallagrímssonar faldi í nágrenni við Mosfell.

Þekktasta verk Kristínar eru þó án efa peningaseðlar Íslands, sem hún vann í samstarfi við Stephen Fairbairn. Hún hefur séð um hönnunina á öllum seðlum frá gjaldmiðilsbreytingunni árið 1981. Seðlarnir telja nú frá upphafi 8 mismunandi seðla, sem hver og einn er sneisafullur af sögu, upplýsingum og jafnvel leyndarmálum. Eins og Kristín segir sjálf:

„Maður byrjar ekki á svona merkilegu verki nema að gjörþekkja það sem þú ert að fara fjalla um,“ segir Kristín. Á bak við hvern seðil liggur mikil vinna. Ef rýnt er nánar í þá má lesa djúpa merkingu og skilaboð úr nær hverjum fleti“

Þau sem þekkja Kristínu, eða hafa notið þess að hitta hana til að spjalla um verk og feril hennar, eru líklega flestir sammála að það sem einkennir hana þó líklega helst er auðmýktin og einskær áhuginn fyrir verkunum sínum, jafnvel áratugum eftir að þau voru unnin. Hún er ófeimin að hrósa samstarfsfólki sínu og ekki síst Herði, eiginmanni sínum til 65 ára, sem hefur verið hennar helsti félagi í gegnum starfsferilinn.

Kristín hefur hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir verk sín, svo sem að vera valin heiðursfélagi Félags Íslenskra teiknara og Heiðurslistarmaður Kópavogs. Undanfarin ár hefur Kristín einbeitt sér að myndlist og má finna verk hennar hjá ýmsum fyrirtækjum, stofnunum, og í eigum Listasafna, ennfremur hefur hún haldið fjölda sýninga allt frá árinu 1985.

Það er með mikilli ánægju sem við veitum Kristínu Þorkelsdóttur heiðursverðlaun Hönnunarverðlauna Íslands árið 2020, óskum henni hjartanlega til hamingju og þökkum ómetanlegt brautryðjendastarf á sviðið grafískrar hönnunar á Íslandi.“

„Hroki á ekki heima í hönnun“

Lilja D. Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra sagði í ræðu sinni Kristínu vera afskastamikinn hönnuð, bæði sem grafískur hönnunarstjóri og myndlistarmaður.

„Með vísan til almenns eftirtektarleysis okkar er líklegt að hér hittum við fyrir ýmsa kunnuglega hluti sem heiðursverðlaunahafinn í ár á heiðurinn af. Þá á eflaust eftir að vekja undrun margra hversu víða hann hefur komið við í verkum sínum, hversu fjölbreytt viðfangsefni hans hafa verið, og hversu langt hann hefur náð í að leysa þau með eftirtektarverðum hætti.

Mörg söfn, opinberar stofnanir, félög, bankar og fyrirtæki um allt land og erlendis eiga listaverk eftir heiðursverðlaunahafa Hönnunarverðlauna Íslands í ár.“

Í ræðu sinni við afhendingu verðlaunanna kom Kristín inn á mikilvægi sköpunargleðinnar og hversu fjölbreytt fag grafísk hönnun er.

„Grafísk hönnun er fjölbreytt fag sem byggir á túlkun skilaboða hvort heldur tilfinninga, fræðslu, eða staðreynda. Verkefni, bæði stór og smá, verðskulda að hönnuðir leggi sig alla fram um grípandi túlkun. Hroki á ekki heima í hönnun. Ekkert verk er svo smávægilegt að viðhorfið „nógu gott” ráði för og má aldrei heyrast.“

Hönnunarverðlaun Íslands voru veitt í fyrsta sinn árið 2014 og varpa ljósi á mikilvægi og gæðum íslenskrar hönnunar og arkitektúrs, enda er vægi hönnunar í menningu, samfélagi og viðskiptalífi alltaf að aukast. Verðlaunin beina sjónum að því besta sem gert er á sviði hönnunar og arkitektúrs á Íslandi um leið og einstaka hönnuðum eða hópum hönnuða er veitt mikilvæg viðurkenning.

Í dómnefnd Hönnunarverðlaun Íslands 2020 sátu: 

• Sigríður Sigurjónsdóttir formaður, Hönnunarsafn íslands
• Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, LHÍ
• Sigrún Unnarsdóttir, fatahönnuður MH&A
• Þorleifur Gíslason, grafískur hönnuður MH&A
• Paul Bennett, hönnunarstjóri IDEO, MH&A
• Margrét Kristín Sigurðardóttir, SI
• Hörður Lárusson, grafískur hönnuður MH&A
• Sigrún Birgisdóttir, arkitekt, LHÍ

Miðstöð hönnunar og arkitektúrs stendur að verðlaununum, í samstarfi við Hönnunarsafn Íslands, Listaháskóla Íslands, Landsvirkjun, Íslandsstofu og Samtök iðnaðarins.