Tinder-svindlarinn og hætturnar á netinu

Tilraunir til fjársvika á netinu aukast stöðugt og dæmi eru um að Íslendingar hafi tapað milljónum til svindlara á netinu. Oft er verið að spila með tilfinningar og góðmennsku fólks og mikilvægt að fólk þekki einkenni svikatilrauna, hvort sem þau beinast gegn þér eða þínum nánustu.

Tilraunir til fjársvika á netinu hafa aukist mikið og í starfi mínu í Regluvörslu Landsbankans sé ég vel hversu slæm áhrif þessir glæpir geta haft á fólk, bæði fjárhagslega og tilfinningalega. Við í bankanum höfum birt töluvert af fræðsluefni um hvernig varast má svikin. Þetta efni hefur verið mikið skoðað en mögulega mun þó ný mynd og ný þáttaröð á Netflix hafa enn meiri áhrif á umræðuna. Um er að ræða heimildarmyndina The Tinder Swindler og þáttaröðina Inventing Anna. Myndin og þættirnir eru byggðir á raunverulegum og ótrúlegum atburðum og aðferðirnar eru í sjálfu sér ekki fjarri því sem við höfum séð hér á Íslandi. Ég vona að áhorf verði til þess að fleiri fari að tala um fjársvik og blekkingar og átti sig á aðferðunum sem svikahrapparnir beita til að geta varast gildrur þeirra, eða forðað ástvinum frá því að verða fórnarlömb.

Biðja á endanum um peninga

Við höfum áður fjallað um ástarsvik þar sem svikarar leita að fórnarlömbum til að stofna falskt ástarsamband á netinu í þeim eina tilgangi að hafa af þeim peninga. Fólk er síðan platað til að senda fjármuni undir því yfirskyni að ástin þeirra þurfi að greiða kostnað vegna veikinda eða ferðakostnað til að hún eða hann geti loksins komist til Íslands.

Þykist vera efnaður en er í smá vandræðum

Svikahrappurinn sem fjallað er um í The Tinder Swindler fer aðrar leiðir í ástarsvikunum. Hann kynnist konum á Tinder, hittir þær og myndar tengsl og blekkir síðan með allskonar brögðum til að fjármagna rándýran lífsstíl sinn. Nokkur fórnarlömb hans skuldsetja sig upp fyrir haus með kreditkortanotkun, lántökum og skuldbindingum fyrir leigu á íbúðum o.s.frv. Svikarinn þykist vera efnaður en vegna tímabundinna vandræða geti hann ekki notað kreditkortin eða tekið út úr bankanum. Þetta eru í raun mjög svipaðar aðferðir og við höfum séð notaðar í ástarsvikum, nema hvað að í þessu tilviki fara svikin fram í raunheimum en ekki bara á netinu.

Peningarnir alltaf á leiðinni

Í þáttaröðinni Inventing Anna er fjallað um svikahrappinn Önnu Sorokin, öðru nafni Önnu Delvey. Hún byggði ótrúlegar blekkingar sínar á því að hún væri dóttir þýsks auðmanns og sæti á digrum sjóði frá foreldrum sínum. Anna ráðskast með fólk og teymir með sér í allskonar ævintýri út um allan heim. Hún dvaldi m.a. vikum saman á rándýrum hótelum án þess að greiða krónu fyrir, tók einkaþotu traustataki og afhenti vinum sínum allskyns dýran merkjavarning sem hún borgaði fyrir með greiðslukortum annarra. Þegar hún gat ekki endurgreitt lánsfé gaf hún gjarnan þær skýringar að erlendar greiðslur væru á leiðinni, en þær skiluðu sér svo aldrei.

Ástin er blind

Hvað getum við lært af þessu? Hvernig getum við komið í veg fyrir að við eða aðrir okkur nákomnir falli fyrir ástarsvikatilraunum eða öðrum fjársvikum? Svarið er ekki einfalt en eftir því sem við tölum meira um þessi mál munu fleiri fara varlega í fjármálum.

Við þurfum líka að hafa í huga að allir fjármálagerningar, hvort sem það er kreditkortafærsla, undirritun lána- eða leigusamninga eða annað er á okkar ábyrgð, óháð því hvernig peningarnir eru notaðir. Ef þú tekur lán í banka til að lána vini þínum þá berð þú ábyrgð á endurgreiðslunni, ekki vinur þinn.

Hvernig þekki ég einkennin?

Mörg dæmi eru um að fólk tapi fleiri milljónum til fjársvikara á netinu, jafnvel öllu sparifé sínu, eða steypi sér í skuldir til að senda peninga til svikara. Þetta hefur bæði mikil áhrif á þann sem verður fórnarlamb svikara en einnig fjölskyldu viðkomandi og ástvini. Það er mikilvægt að fólk þekki algeng einkenni þeirra sem eru fastir í svikamyllu sem eru m.a. að viðkomandi:

• Sýnir óvæntan áhuga á erlendum fjárfestingum, ræðir þær mikið og spyr út í hvernig eigi að framkvæma erlendar greiðslur eða kaupa rafmynt.
• Fær óvenju mikið af símtölum, t.d. frá fólki í útlöndum, og fer gjarnan afsíðis til að tala í símann.
• Virðist hafa breytta skapgerð. Umræður um fjármál verða erfiðar.
• Segir frá því að hann/hún hafi eignast vin/vinkonu á netinu.
• Hefur veitt utanaðkomandi aðila aðgang að netbanka, hafi gefið upp kortaupplýsingar eða óviðkomandi hafi aðgang að fjárhagsupplýsingum.
• Biður um lán frá vinum og fjölskyldu.
• Talar um frábær fjárfestingartækifæri á netinu eða á samfélagsmiðlum.

Einnig er það svo að þau sem hafa nýlega orðið fyrir einhverskonar áfalli, t.d. ástvinamissi eða vegna mikilvægra tímamóta í lífinu eins og að láta af störfum, eru í meiri hættu á að alla fyrir brögðum svikara.

Hafðu samband strax

• Ef þig grunar að þú hafir orðið þolandi svikara skaltu hafa samband við viðskiptabankann þinn sem fyrst. Við getum aðstoðað og veitt ráðgjöf.
• Ef kortinu eða kortanúmerinu þínu er stolið skaltu frysta kortið strax í appinu. Þú skalt líka hafa samband við viðskiptabankann þinn.
• Utan afgreiðslutíma banka getur þú hringt í neyðarnúmer kortafyrirtækja.
• Þú tilkynnir lögreglu um svikin með því að senda tölvupóst í netfangið [email protected].
• Almennt má segja að mikilvægast sé að þekkja merki fjársvikatilrauna og fara varlega í samskiptum á netinu eða í raunheimum við fólk sem við þekkjum ekki vel. Þá er alltaf þess virði að hafa sérstakan vara á þegar beðið er um viðkvæmar fjárhags- eða persónuupplýsingar á borð við kortanúmer og bankaupplýsingar.
• Landsbankinn hefur birt mikið af fræðsluefni og upplýsingum um netöryggi síðustu ár sem nálgast má á vef bankans.

Höfundur er sérfræðingur í Regluvörslu Landsbankans.