Wagn­er-lið­ar tóku stefn­un­a á kjarn­ork­u­vopn­a­geymsl­ur

Blaðamenn Reuters hafa staðfest það með viðtölum við heimamenn og skoðun á myndefni en Úkraínumenn segja málaliðana hafa farið nær herstöðinni en það. Vestrænir ráðamenn segja málaliðana ekki hafa ógnað herstöðinni við stutta uppreisn þeirra.

Kyrylo Budanov, yfirmaður leyniþjónustu úkraínska hersins, sagði í viðtali við Reuters að málaliðarnir hefðu komist að herstöðinni og að þeir hafi viljað verða sér út um svokölluð taktísk kjarnorkuvopn til að styðja uppreisn þeirra. Budanov segir að það eina sem stóð í vegi þeirra hafi verið dyrnar að kjarnorkuvopnageymslunni en að þeir hafi ekki getað opnað þær.

Frásögn hans hefur ekki verið staðfest. Heimildarmaður Reuters í Kreml tók þó undir hluta af frásögn Budanovs og sagði að málaliðarnar hefðu komist inn á svæði þar sem kjarnorkuvopn hafi verið geymt og þess vegna hafi Bandaríkjamenn orðið stressaðir.

Adam Hodge, talsmaður þjóðaröryggisráðs Hvíta hússins, segir þetta ekki rétt. Kjarnorkuvopnum Rússlands hafi ekki verið ógnað. Sérfræðingur sem fréttaveitan ræddi við sagði einnig að málaliðar Wagner hefðu enga leið til að koma höndum yfir virkt kjarnorkuvopn. Það sé nánast ómögulegt fyrir aðila utan rússneska ríkisins.

Deilur urðu að uppreisn

Wagner var stofnað af auðjöfrinum Yevgeny Prigozhin og Dmitry Utkin, sem starfaði áður í leyniþjónustu rússneska hersins. Málaliðahópurinn var stofnaður vegna upprunalegrar innrásar Rússa í Úkraínu árið 2014 en er einnig virkur í Mið-Austurlöndum og í Afríku.

Prigozhin er kallaður „kokkur Pútíns“ þar sem hann rak veitingastað í St. Pétursborg sem Pútin sótti reglulega. Það var eftir að Prigozhin var dæmdur fyrir þjófnað árið 1979, þegar hann var átján ára gamall. Hann var svo dæmdur fyrir rán tveimur árum síðar og sat í fangelsi í níu ár.

Prigozhin hefur einnig gert umfangsmikla samninga við rússneska ríkið og framleiðir meðal annars mat fyrir skólabörn og hermenn í Rússlandi. Hann er einnig sagður fjármagna rekstur Internet Research Agency sem er gjarnan þekkt sem tröllaverksmiðja Rússlands. Þá er hann eftirlýstur í Bandaríkjunum vegna afskipta IRA af forsetakosningunum 2016.

Sjá einnig: Upplýsingahernaður háður úr „Tröllaverksmiðju“ í Pétursborg

Utkin er skreyttur húðflúrum af merkjum nasista og er ástæðan fyrir því að málaliðahópurinn er kenndur við Wagner sú að tónskáldið Richard Wagner var í miklu uppáhaldi hjá Adolf Hitler.

Málaliðar Wagner hafa tekið mjög virkan þátt í innrás Rússa í Úkraínu en Prigozhin hefur einnig verið mjög gagnrýninn á það hvernig forsvarsmenn Varnarmálaráðuneytis Rússlands, þeir Sergei Shoigu, ráðherra, og Valery Gerasimov, formaður herforingjaráðs Rússlands, hafa haldið á spöðunum varðandi innrásina.

Sjá einnig: Málaliðar Wagner handsömuðu og börðu rússneskan ofursta

Upp úr sauð svo þann 23. júní, þegar Prigozhin hélt því fram að rússneski herinn hefði gert árásir á bækistöð Wagner í austurhluta Úkraínu og að margir málaliðar hefðu fallið.

Þetta var í kjölfar þess að því hafði verið lýst yfir að allir rússneskir málaliðar ættu að skrifa undir samninga við herinn. Prigozhin sagði það ekki koma til greina.

Hann lýsti því svo yfir að hann ætlaði að handsama forsvarsmenn ráðuneytisins og hersins en í kjölfarið hertóku málaliðarnir borgina Rostov í suðurhluta Rússlands og keyrðu þúsundir þeirra í átt að Moskvu. Rússneskir hermenn lögðu víða niður vopn, í stað þess að reyna að stöðva málaliðana en fáir ef einhverjir hermenn gengu til liðs við þá.

Hermenn neituðu að stöðva Wagner

Heimildarmenn Reuters segja að hermenn í minnst tveimur herdeildum sem skipað var að reyna að stöðva framsókn málaliðanna í átt að Moskvu hafi ekki orðið við þeim skipunum.

Skömmu áður en stórar bílalestir málaliða komust til Moskvu lýsti Prigozhin því yfir að þær ættu að snúa við. Það var um kvöldið 24. júní, rúmum sólarhring eftir að uppreisnin hófst. Þá voru málaliðar Wagner í á annað hundrað kílómetra fjarlægð frá Moskvu.

Alexander Lúkasjenka, einræðisherra Belarús, mun hafa gert samkomulag við Prigozhin en samkvæmt því myndi auðjöfurinn ekki verða saksóttur vegna uppreisnarinnar og málaliðar Wagner gætu farið til Belarús eða gengið til liðs við rússneska herinn.

Ríkisstjórn Belarús lýsti því yfir í gær að málaliðar Wagner myndu þjálfa her ríkisins og deila reynslu þeirra með hermönnum. Moscow Times hefur eftir Lúkasjenka að málaliðarnir þyrftu að skrifa undir samninga við ríkið og sagðist hann ekki óttast sambærilega uppreisn þar í landi. Ekki liggur fyrir hvenær þeir eiga að vera fluttir þangað.

Pútín fundaði með Prigozhin

Fregnir hafa svo borist af því að Prigozhin hafi fundað með Valdimír Pútin, forseta Rússlands, þann 29. júní. Dmitrí Peskóv, talsmaður Pútins, segir að þá hafi Pútín gefið Prigozhin sýna mynd af því sem gerðist þann 24. júní.

Þá segir Peskóv að Prigozhin hafi heitið því að málaliðar Wagner væru tilbúnir til að berjast áfram fyrir móðurlandið. Talsmaðurinn vildi þó ekki segja meira um fundinn.

Hvar Prigozhin er liggur ekki fyrir en hann mun ekki vera í Belarús.

Í frétt CNN segir að það að Prigzohin hafi fundað með Pútín, fimm dögum eftir uppreisnina, sem er líklega sú helsta ógn sem Pútín hefur staðið frammi fyrir í valdatíð sinni, sé til marks um að forsetinn eigi í vandræðum. Tveimur dögum eftir að Pútín hyllti rússneska hermenn fyrir að koma í veg fyrir borgarastyrjöld, fundaði hann með uppreisnarmönnunum innan veggja Kreml og þeim fundi var haldið leyndum í ellefu daga.

Yfirvöld í Rússlandi eru að taka veldi Prigozhin í sundur, með því að loka fjölmiðlum hans, gera húsleit á skrifstofum hans og heimili en það bendir ekki til þess að auðjöfrinum hafi verið fyrirgefið. Á sama tíma sé ekki vitað hvar hann sé niðurkominn.

Í frétt CNN er bent á að fyrir tuttugu árum hafi Pútín látið draga Mikhail Khodorkovsky, auðugasta mann Rússlands, úr flugvél með vopnavaldi og látið búta viðskiptaveldi hans í sundur fyrir allra augum. Gangi Prigozhin enn laus og sé að hunsa samkomulagið sem hann gerði við Lúkasjenka, bendi það til þess að Pútín hafi ekki tök á að handsama hann.

Annar kostur er að auðjöfurinn hafi þegar verið handsamaður en það hafi ekki verið gert opinbert. Það gæti vísað til þess að Pútín óttist að opinbera það af ótta við ítök auðjöfursins og Wagner innan rússneska hersins.

Farið hörðum orðum um auðjöfurinn

Ríkismiðlar Rússlands eru á yfirsnúningi við að grafa undan vinsældum Prigozhin. Í sjónvarpsþáttum þar sem auðjöfurinn og málaliðar hans voru hylltir fyrir uppreisnina er hann nú málaður sem föðurlandssvikari og glæpamaður. Í frétt BBC er þó tekið fram að í ríkismiðlum Rússlands sé lítið sem ekkert talað um langvarandi gagnrýni Prigozhin á rússneska herinn og innrásina í Úkraínu.

Blaðamenn sem fylgjast með ríkismiðlum Rússlands segja þetta í fyrsta sinn sem farið sé svo hörðum orðum um Prigozhin.

Í einum þætti, sem kallast 60 mínútur, voru sýndar myndir frá heimili auðjöfursins.

„Skoðum hvernig þessi baráttumaður fyrir sannleikanum lifði, maður sem hefur tvisvar sinnum verið dæmdur fyrir glæpi og staðhæfði að allir aðrir væru þjófar,“ sagði einn af þáttastjórnendunum. „Skoðum höllina sem byggð var fyrir þennan baráttumann gegn spillingu og glæpum.“

Hér að neðan má sjá textað myndefni sem fréttakonan Julia Davis tók saman um nýlega umfjöllum um Prigozhin í rússnesku sjónvarpi.

Myndefnið sem tekið var við húsleit á heimili Prigozhin sýndi hrúgur af reiðufé, gullstangir, gyllta húsmuni, fölsk vegabréf, þyrlu og hvítt efni sem gæti verið kókaín. Einnig sást stór sleggja með áletruninni: „Notist í mikilvægum samningaviðræðum“. Það er tilvísun í það að einn af málaliðum Wagner var tekinn af lífi með sleggju, eftir að hann var sakaður um að hafa svikið málaliðahópinn.

Í öðrum sjónvarpsþáttum hefur því verið haldið fram að Prigozhin hafi látið stýrast af græðgi.