„Miðað við vísindin þá erum við á villigötum“

ÞÁTTTAKA FORELDRA Í UPPELDI BARNA HVAÐ LÆSI VARÐAR

Ég sem innflytjandi vissi strax að stúlkan yrði að vera læs þegar hún byrjaði í grunnskóla þar sem ég vildi ekki að hún yrði stimpluð sem „heimskur útlendingur sem kann ekki íslensku“. Ég sá til þess að hún varð læs fimm ára á íslensku (hún var löngu tilbúin að læra að lesa en ég kunni ekki að kenna henni að lesa á íslensku, svo ég fór til konu sem kenndi mér bestu aðferðina í lestrarkennslu barna á íslensku). Eftir að hún hafði kennt mér í marga mánuði var ég tilbúin að kenna dóttur minni. Dóttirin las Harry Potter í fyrsta bekk.

Strákurinn var ekki tilbúinn að læra að lesa, ekki eins og systirinn, þó svo ég vissi hvernig ætti að kenna honum. Það tókst, tók lengri tíma, en það tókst áður en hann byrjaði í skóla sem betur fer. Aðalpunkturinn í þessu er að foreldrar, ekki skólinn, eru lykillinn að læsi barna óháð tungumáli, þeir eru lykillinn að því að börnin þekki fegurð tungumálsins og kunni að greina að lykt og ilm orðanna (ég meina að hafa fjölbreyttan orðaforða á valdi sínu og að vita hvenær á að nota hvaða samheiti og af hverju). Þetta er ekki verkefni skólans.

Börnin mín eru bæði læs á íslensku og móðurmál sitt, en þau voru fyrst læs á íslensku og svo á mál foreldranna. Ég er sammála Elínu Þöll Þórðardóttur að tvítyngd börn eigi að eiga eitt gott tungumál sem þau læri að lesa á og á grundvelli þeirra kunnáttu læri þau að lesa á fleiri tungumálum. Móðurmál barnanna minna er tvítyngið sem slíkt, hvorki mál foreldranna né íslenska per se.

Niðurstaða: Engin formleg kennsla er til fyrir foreldra sem vilja kenna börnunum sínum að lesa. Engar upplýsingar um það á netinu eða í bókum. Það er bókstaflega ekkert í boði.

SKÓLAGANGA OG KENNSLUAÐFERÐIR

Fyrstu skólaár barnanna minna einkenndust af því að þau voru látin lesa bækur fyrir byrjendur því kennararnir þurftu að merkja við í kerfinu að börnin hefðu lesið bækurnar sem skólinn setur fyrir! Ég átti ekki til orð. Tvö börn, læs og skrifandi, voru látin lesa allra fyrstu bækurnar í lestrarkennslu því það þurfti að merkja við að þau hefðu lesið þær. Þetta var hörmung. Plús það, að ég þoli ekki atkvæðislestrarkennsluna. Ég elska hljóðlestrarkennsluna sem mér var kennd – ég starfaði í nokkur ár sem íslenskukennari fyrir börn af erlendum uppruna sú aðferð klikkaði aldrei!

Gleymi aldrei einni stelpu sem kom til mín ólæs eftir tvö ár í Austurbæjarskóla. Tók mig tvær vikur að kenna henni að lesa á íslensku eftir þessari aðferð. Ég sá hvernig börnunum mínum fór aftur í lestri og skilningi. Í staðinn fyrir að byggt yrði á því sem börnin komu með í töskunni sinni í skólann voru þau látin hjakka í sama farinu og þeim fór virkilega aftur. Stelpan, sem var mjög ákveðin, sagði við mig að hún læsi í leyni þær bækur sem hún vildi en þóttist í skólastofunni kunna minna. Alveg hræðilegt.

Strákurinn, hann bara gerði það sem hann var beðinn að gera í skólanum. Ég var aldrei sátt en skólakerfið sigraði. Kennsluaðferðir í lestri finnst mér til skammar þar sem þær byggja ekki á því að auka orðaforða barna heldur að bera fram orð. Enginn kennari hefur komið með svar við spurningu minni: Hvaða tilgang hefur það fyrir barnið mitt að geta lesið orðin ef það skilur ekki innihaldið? Það er bara þögn. Eða ég hef fengið: Það eru hraðlestrarpróf í þessu landi og barnið þitt verði að standast þau. En hvað með skilninginn, spyr ég aftur og aftur, og aftur og aftur engin svör.

Bæði stelpan og strákurinn voru búin að sprengja viðmiðin fyrir sjöunda bekk á þessum hraðlestrarprófum þegar þau voru í fjórða! Svo spyr ég kennarana: Hvað núna? Ekkert svar. Það er ekkert mál að kenna börnunum að lesa hratt, enda á ég tvö börn sem eru lifandi dæmi um það. Skólanum var miklu meira umhugað um hraðann en skilninginn! Það finnst mér með eindæmum! En svona er það.

Niðurstaða: Skólakerfið kann ekki að fást við læsi barna. Notaðar eru aðferðir að norskri fyrirmynd (atkvæðisaðferðin) þegar íslenskunni hentar að nota hljóðkerfisaðferðin. Skólinn er uppteknari af hraðprófum en að kenna börnum skilning á orðmyndum.